Türkiye’nin pandemiyle birlikte artan ihracatı, kurdaki yükselişle daha da hızlandı. Haftasonu Kapıkule Sınır Kapısı’nda yeni geçiş rekorları kırıldı. Ancak yoğunluk nedeniyle bekleyen araç sayısında da rekor artış var. Nakliyeciler, Bulgar ve Türk tarafındaki iyileştirmelerin ötesinde sınır geçişlerini hızlandıracak ve günlerce süren beklemelerin önüne geçecek yeni ve devrimsel anlayışa ihtiyaç olduğunu söylüyor.
Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) Başkan Yardımcısı Fatih Şener, Kapıkule’ye yapılacak ve ABD-Meksika sınırındaki Otay Mesa ve El Paso’nun model alınacağı hızlı kapı sistemi ile dünyanın en fazla geçiş yapılan gümrüğünün Türkiye sınırında olabileceğini vurguladı. Şener, Bulgaristan sınırına Kapıkule ve Hamzabeyli dışında üçüncü bir sınır kapısına ihtiyaç olduğunu ifade ederek, AB’nin 300 milyar dolarlık ‘Global Gateway’ projesinin bu kapsamda büyük bir fırsat olduğunu belirtti. Nakliyeciler, AB’nin ticaretine de önemli katkı sağlayacağına inandıkları yeni ve hızlı üçüncü sınır kapısı projesini Brüksel’e taşımaya hazırlanıyor.
Geçen pazartesi Türkiye’nin AB’ye çıkış Kapısı olan Kapıkule’de 1.370 TIR geçişi ile yeni bir rekor kırıldı. Aynı gün Hamzabeyli’den de 770 araçlık geçiş oldu. Ancak TIR parkında bekleyen araç sayısı da 3 bini aştı. Şener, “İhracat artmaya devam edecek. Türkiye ihracatla büyümek istiyorsa, sınır geçişlerindeki problemleri acil çözmek zorunda” dedi.
El Paso Kapısı örnek alınmalı
Fatih Şener, Ticaret Bakanlığı’nın Kapıkule Sınır Kapısı’nda son dönemde gerçekleştirdiği iyileştirmeler sayesinde son iki yılda sınırdan geçen araç sayısının yaklaşık yüzde 50 arttığını ancak ihracattaki hızlı yükseliş nedeniyle kapıların kapasitesinin yine yetersiz kaldığını söyledi. Diğer yandan hızlanan ihracatın yanı sıra Bulgaristan sınırında kaçak göçmen kontrollerini artırması da Kapıkule’deki TIR kuyruğunu 11 km’lere kadar çıkaran bir diğer neden. Ticaret Bakan Yardımcısı Rıza Tuna Turagay, Bulgar makamlarını ziyaret etmiş, yoğunluğu azaltacak önlemler konusunda olumlu geri dönüşler almıştı. Ancak Fatih Şener’e göre, mevcut kapılardaki iyileştirmeler, artan talebi karşılamak konusunda yeterli değil. Bu nedenle Kapıkule’ye yeni bir sınır kapısı gerekiyor. Şener, toplam ticaretten yüzde 1 pay bile almayan Gürcistan’a çıkışta bile 3 kapı olduğuna dikkat çekiyor. Kapıkule’ye yapılacak yeni kapının küçük ama hızlı olması gerektiğini öneren Şener, “Bu konuda da ABD-Meksika sınırındaki dünyanın en yoğun kapılarından olan El Paso’yu örnek veriyor. Şener, bu kapının Kapıkule’den çok daha küçük olmasına rağmen çok daha hızlı olduğuna dikkat çekerek, “Meksika-ABD sınırındaki El Paso kapısında hızlı geçiş odaklı yüksek teknoloji kullanılıyor. Gümrük işlemleri ise tek otoriteli. Bu kapıdan günde 5 bin TIR geçiyor” diye konuştu.
AB’nin de ticaretini artıracak
Fatih Şener, bahsi geçen sınır kapısı için 50 milyon TL bütçenin yeterli olacağını, bunun da AB’nin Global Gateway projesinden sağlanabileceğini söyledi. Şener, “Avrupa aslında Doğu Asya’ya açılmak istiyor. Bu kapsamda tedarik zincirlerinde özellikle sınır geçişlerini kapsayacak şekilde iyileştirmeler de yapabilir. Türkiye’de AB’nin Ortadoğu ve Asya pazarlarına açılan en önemli kapılarından biri. Bu yeni kapı için AB inisiyatif almalı. Bulgaristan’ın kaynakları yeterli olmayabilir. 50 milyon dolarlık yatırımla bu kapı yapılabilir. Avrupa Birliği’ne bu kapının sadece Türkiye’nin ihracatına değil AB’nin ticaretine de katkı sağlayacağını iyi anlatmamız lazım. Çünkü Türkiye’de üretim ve ihracat yapan çok sayıda Avrupa Birliği menşeli şirket var. Diğer yandan, buradan sadece Türk TIR’ları değil Bulgar, Romen, Sırp plakalı araçlar da geçiyor. Kapıların yetersizliği nedeniyle onlar da günlerce bekliyor” dedi.
Global Gateway, İpekyolu’na rakip olacak
Konteyner krizi başta olmak üzere pandemiyle birlikte tedarik zincirinde ortaya çıkan darboğazlar, ülkelerin lojistik stratejilerini yeniden gözden geçirmelerine neden oldu. Çin ve ABD’nin yanı sıra AB de ulaştırma ve altyapı yatırımlarına yönelik milyarlarca dolarlık destek paketleri açıklıyor. Son olarak Avrupa Komisyonu 1 Aralık’ta dünya çapında dijital, enerji ve ulaştırma sektörlerinde akıllı, çevreci ve güvenli bağlantılar kurulması ve sağlık, eğitim ve araştırma geliştirme alanlarının güçlendirilmesi amacıyla Global Gateway (Küresel Geçit Kapısı) adı altında yeni stratejisini ilan etti. Çin’in yeni İpek Yolu projesine rakip olacak proje kapsamda AB, 2021-2027 arasında dijitalleşme, ulaştırma, sağlık ve araştırma-geliştirme gibi alanlarda 300 milyar Euro’ya kadar yatırım desteği sağlayarak partner ülkeleriyle beraber büyük çaplı altyapı geliştirme yatırımlarını hayata geçirecek.
Gümrük kapılarını tek otorite yönetmeli
Kapıkule’de Türk ve Bulgar tarafının sınır kapılarının farklı tarihlerde yapıldığını hatırlatan Şener, “Bu durum verimsizlik yaratıyor. Bizim tarafta 5 peron varken Bulgar tarafında 2 peron çalışıyor. Oysaki yeni kapıda tek geçiş olursa, tek otoriteden yönetilirse çok daha hızlı geçiş olur. Sadece Türk tarafından geçme için bile birkaç farklı bakanlığa evrak sunuyorsunuz, kontrolden geçiyorsunuz. Oysaki, tek elden yönetim geçişleri çok hızlandıracak” dedi. Şener, yeni yapılacak kapının AB’nin en önemli gündemlerinden olan Yeşil Mutabakat’a da katkı sağlayacağını belirterek, “Sınır kapılarında oluşan TIR kuyrukları, yavaş ilerleyen trafik çevreye daha fazla karbon emisyonu salımına neden oluyor. Ne kadar az beklenirse o kadar az yakıt tüketimi olur” dedi.